Герасим Харлампьев (Пилеш) писатель-драматург, скульптор, ӳнерҫӗ-график, СССР Писательсен союзӗн членӗ, Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ ҫуралнӑранпа нарӑс уйӑхӗн 25-мӗшӗнче 110 ҫул ҫитет. Ҫавна май нумаях пулмасть Улатӑр районӗнчи Кивӗ Эйпеҫри вӑтам шкулти 6-мӗш класс ачисем валли литература сехечӗ ирттернӗ.
Чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен Валентина Малышева ачасене ҫыравҫӑ кун-ҫулӗпе тата пултарулӑхӗпе паллаштарнӑ. «Герасим Харлампьев 1913 ҫулта Элӗк районӗнчи Мӑн Тукташ ялӗнче ҫуралнӑ. 1926 ҫулта пуҫламӑш шкултан вӗренсе тухсан вӑл Хутарти ултӑ ҫул вӗренмелли шкула кайса кӗнӗ. Килтен пулӑшакан пулман пирки унтан вӗренсе тухмасӑрах Нурӑсри профшкула кайса кӗнӗ, икӗ ҫул хушши столяр ӗҫне вӗреннӗ. Ун хыҫҫӑн Красноармейски районӗнчи Упири ултӑ ҫул вӗренмелли шкулта ӗҫ учителӗ пулнӑ. Малалла вӗренес ӗмӗтпе Горький хулине тухса кайнӑ. Техникумран вӗренсе тухнӑ хыҫҫӑн 1934 ҫулта пӗр хушӑ Загорск хулинче теттесем тӑвакан заводра ӗҫленӗ, унтан Чӑваш кӗнеке издательствинче илемлӗ ӳкерчӗксен редакторӗнче вӑй хунӑ. Вӑрҫӑ хыҫҫӑнхи ҫулсенче писатель чылай вӑхӑт хушши Чӑваш кӗнеке издательствинче, «Ҫамрӑк коммунист» хаҫат редакцийӗнче ӗҫленӗ, Чӑваш АССР художникӗсен Союзӗн правлени председателӗ, Чӑвашсен художество галерейин директорӗ пулса та ӗҫленӗ», — каласа кӑтартнӑ вӗрентекен.
Элӗк районӗнчи Мӑн Тукташ ялӗнче пурӑнакан Ефимовсен ҫемйинче пысӑк савӑнӑҫ пулнӑ. Вӗсене патшалӑх пысӑк ҫӗнӗ ҫурт туса панӑ.
Ефимовсем 5 ача ӳстереҫҫӗ. Вӗсем пысӑк ҫуртра пурӑнма ӗмӗтленнӗ. Халӗ ав вӗсене ҫӗнӗ пӳрт уҫҫине тыттарнӑ. Ҫурт 56 тӑваткал метр. Унта ҫутӑ, ӑшӑ пур, шыв кӗртнӗ, ваннӑйӗнче те ҫӑвӑнма пулать. Пӗр сӑмахпа, ҫак ҫӗнӗ ҫуртра пурӑнма хӑтлӑ та кӑмӑллӑ.
Шупашкар хулинчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центрта Илья Тукташ (Семёнов) ҫуралнӑранпа 115 ҫул ҫитнине халалласа литература каҫӗ иртнӗ.
Илья Тукташ — поэт-лирик, проза ӑсти, литературовед, фольклорист, куҫаруҫӑ. Эпир ӑна Чӑваш Республикин гимнӗн авторӗ пулнӑран та пӗлетпӗр.
Илья Тукташ 1907 ҫулхи ҫурла уйӑхӗн 3-мӗшнче Элӗк районӗнчи Мӑн Тукташ ялӗнче ҫуралнӑ. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче вӑл ҫар корреспонденчӗ пулнӑ. Пурнӑҫран 1957 ҫулта уйрӑлса кайнӑ.
Вӑрӑм мар ӗмӗрӗнче паллӑ йӗр хӑварнӑ поэта асӑнса тӑван тӑрӑхӗнче музей уҫнӑ, Шупашкарта ун ячӗпе урам хисепленет.
Паян, ҫурла уйӑхӗн 3-мӗшӗнче, Илле Тукташ поэт, прозаик, фольклорист ҫуралнӑранпа 115 ҫул ҫитрӗ.
Илле Тукташ (Илья Семенович Тукташ) 1907 ҫулхи ҫурла уйӑхӗн 3-мӗшӗнче Чӑваш Республикин Элӗк районӗнчи Мӑн Тукташ ялӗнче ҫуралнӑ.
Вӑл «Ҫамрӑк хресчен» хаҫатпа «Хатӗр пул» журнал, Самар хулинчи «Колхозник» хаҫат редакцийӗсенче, Чӑваш кӗнеке издательствинче, Наукӑпа тӗпчев институтӗнче ӗҫленӗ.
1946 ҫултанпа Илле Тукташ литература ӗҫӗпе пурӑннӑ. Унӑн чи паллӑ хайлавӗсенчен пӗри — «Тӑван ҫӗршыв» сӑвӑ. 1992 ҫулта ҫав сӑвва Чӑваш Республикин патшалӑх гимнӗ тума юрра хывнӑ.
Илле Тукташ ячӗпе Шупашкарта урам хисепленсе тӑрать.
Сереп – авалхи чӑваш сӑмахӗ. Вӑл ачасем хӑйсен ӳсӗмӗнче пӗр-пӗринпе чупассипе, сикессипе, ишессипе, кайӑк чӗпписене паллассипе, кӗпҫесем тупса ҫиессипе ӑмӑртнине пӗлтернӗ.
Элӗксен Серепӗ — Анатолий Трофимович Афанасьев (12.12.1920 – 18.02.2003), писатель, Чалтан вӑрҫин салтакӗ, педагог ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитрӗ. Вӑл Мӑн Тукташ ялӗнче ҫуралса ӳснӗ, Вӑрҫӑччен Нурӑсри педагогика училищинчен вӗренсе тухнӑ. 1942–1945 ҫулсенче фронтра нимӗҫ фашисӗсемпе ҫапӑҫнӑ, йывӑр аманса таврӑннӑ. Анатолий Афанасьев старшина Чӑваш патшалӑх университетӗнче пӗлӳ пухнӑ, вӑрах вӑхӑт шкута ӗҫленӗ.
Вӑл хӑй тухса ҫӳрейместчӗ пулин те, Шупашкарти хаҫат-журнал тӗременлӗхӗсене унӑн сӑввисемпе тӗрленчӗкӗсене арӑмӗ Татьяна Федоровна тата пултӑрӗ (арӑмӗн шӑлнӗ) Вячеслав Степанов таврапӗлӳҫӗ тӑтӑшах илсе килетчӗҫ. Выртакан ҫын пурнӑҫшӑн пӗтӗм вӑйпа кӗрешнине ырласа, ӑна «чӑваш халӑх ӑсчахӗ» ят патӑмӑр. Унӑн паллӑрах кӗнекисем: «Хурӑн куҫҫулӗ», «Уйӑх юрри», «Хӑмӑш юрри, «Аттесем ҫук чухне», «Вӑрнар асамачӗ». Кӑҫал Анатолий Серепӗн 100 ҫулӗ тӗлне ҫӗнӗ кӗнеки — «Ҫырусен пуххи» (2020, Ҫӗнӗ вӑхӑт, 152 с.
Красноармейски район сучӗ ачасене шкула автобуспа турттарма хистекен йышӑну кӑларнӑ. Унта сӑмах Ураскилт шкулӗнче 1-4-мӗш классенче вӗренекенсем пирки пырать. Прокуратура тата суд шухӑшланӑ тӑрӑх, Элӗк район администрацийӗн ҫавсене вӗренӳ учрежденине тата киле автобуспа турттармаллах.
Ураскилт ял тӑрӑхне кӗрекен Мӑн Тукташ, Кӗҫӗн Тукташ, Шӗнтреш, Тури Вылӑ ялӗсенче пурӑнакан ашшӗ-амӑшӗ хӑйсен ачисене Ураскилте автобуспа турттармаҫҫӗ тесе район прокуратурине евитленӗ.
Ушкӑнпа шӑрҫаланӑ ҫырӑва Элӗк район прокуратури тишкернӗ те аслисем тӗрӗсех пӑшӑрханнине палӑртнӑ. Ачасен правине хӳтӗлесе надзор органӗ суда ҫитнӗ. Элӗксен ӗҫне Красноармейски район сучӗ (унтисенне ҫавӑнта тишкереҫҫӗ) ачасене майлӑ йышӑну кӑларнӑ.
Юлашки вӑхӑтра унта та кунта урнӑ чӗрчунсене персе вӗлерни пирки илтме пулать. Республикӑра урнӑ чир чирӗ сарӑлма тытӑннӑ-мӗн.
Нарӑсӑн 7-мӗшӗнчен пуҫласа Элӗк районӗнче ЧР Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн Хушӑвӗпе килӗшӳллӗн карантин пулнине палӑртнӑ. Кунта кӑрлач уйӑхӗн вӗҫӗнче урнӑ тилле персе пӑрахнӑ.
Россельхознадзор пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑрлачӑн 31-мӗшӗнче Шупашкар ҫынни юлташӗпе Элӗк районне сунара кайнӑ. Арҫын ҫырмара, Мӑн Тукташ ялӗ ҫывӑхӗнче, тилле пенӗ. Тепӗр кунхине хутаҫа чикнӗ те хулана илсе кайнӑ. Нарӑсӑн 3-мӗшӗнче тирне сӳсе виллине ветлабораторие ӑсатнӑ.
Нарӑсӑн 4-мӗшӗнче тилӗ урнӑ чирпе чирлени паллӑ пулнӑ. Ку хыпара ЧР патшалӑх ветслужбине пӗлтернӗ. Чирлӗ тилӗпе килти чӗрчунсем, кушак-йытӑ хутшӑнман. Карантина ҫав ҫырмара палӑртнӑ, Мӑн Тукташри кил-ҫуртсене кунта явӑҫтарман.
Ӗнер Вӑрнар районӗнчи Мӑн Явӑшри ял вулавӑшӗнче Герасим Харлампьев-Пилеш ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнӗ ятпа ятарлӑ вулав каҫӗ иртнӗ.
Э. Петрова вулавӑшҫӑ вӑтам классенче вӗренекен ачасем валли ятарласа «Ӳнерҫӗ те, ҫыравҫӑ та» ятпа литература куравӗ йӗркелерӗ. Пухӑннӑ ачасене вӑл ҫыравҫӑн кашни ҫынна, кашни ачан кӑмӑлне каякан хайлавӗсем пирки каласа пачӗ. Ачасем те хӑйсене маттур кӑтартрӗҫ: кӑмӑла каякан хайлавсене аса илчӗҫ, куравра вырнаҫтарнӑ кӗнекесен содержанине каласа кӑтартрӗҫ. Вӗсене ытларах Герасим Дмитриевичӑн «Илемлӗ ир» хайлавӗ килӗшни палӑрчӗ, ун тӑрӑх ятарлӑ викторина та ирттерчӗҫ. Чи маттурри Максим Шариков пулчӗ.
Герасим Харлампьев 1913 ҫулхи нарӑсӑн 25-мӗшӗнче халӗ Элӗк районне кӗрекен Мӑн Тукташра ҫуралнӑ. Пирӗнрен вӑл 1994 ҫулхи чӳкӗн 14-мӗшӗнче уйрӑлнӑ. Ялти пуҫламӑш шкулта вӗреннӗ, Хутарти шкулта пӗлӳ пухнӑ, Нурӑсри профшкулта, Чулхулари рабфакра, Мускаври ӳнер техникумӗнче ӑс пухнӑ.
+11.3 °C